Vladimir Nabokov – Lolita (1955)

Έστω και μία φόρα στη ζωή σου να έχεις μπει σε βιβλιοπωλείο, σίγουρα ξέρεις ποιος είναι ο Vladimir Nabokov και κατά πάσα πιθανότητα έχεις υπόψη σου ότι έχει γράψει ένα βιβλίο με τον τίτλο Lolita και επίσης ξέρεις ότι έχει γίνει και ταινία δύο (αν δεν απατώμαι) φορές και ξέρεις τέλος πάντων περί τίνος πρόκειται. Εδώ που τα λέμε δε χρειάζεται να είσαι καν φίλος της λογοτεχνίας για να έχεις μια εικόνα για τα παραπάνω. Η θέση που κατέχει αυτό το έργο στη σύγχρονη κουλτούρα, και οι αναφορές που κατά καιρούς συναντάς (έστω και με κάπως φτηνό τρόπο) από ‘δω κι από ‘κει σίγουρα καλλιεργούν μία σχετική άποψη. Αυτή λοιπόν η σχετική άποψη που κάτι ημιμαθείς τύποι σαν εμένα έχουν για το συγκεκριμένο βιβλίο είναι ότι πρόκειται για την ιστορία ενός καβλωtique ανήλικου νυμφιδίου και κάποιου ανωμαλάρα που το ‘χαϊδεύει’. 

Τι; Αυτό; Έτσι απλά; Δε μπορεί!

Δεν έχω διαβάσει τίποτα άλλο του Vladimir Nabokov, άλλα όταν μπήκα στο βιβλιοπωλείο ήμουν σίγουρος ότι ένας άνθρωπος με τέτοιο όνομα, από αισθητικής άποψης και μόνο, δε μπορεί να παρά να έχει γράψει κάτι εξαιρετικό. Και έτσι είναι. Ο paperback τόμος με το χαριτωμένο εξώφυλλο αποδείχτηκε άλλος ένας μικρός θησαυρός.

Ο Humbert Humbert, ο εξ Ευρώπης προερχόμενος και εις Αμερική εβρισκόμενος ακαδημαϊκός, παραθέτει στο απολογητικό του βιβλίο τις αναμνήσεις που έχει από την περίοδο της ζωής του που στρεφόταν γύρω από τη δωδεκάχρονη Dolores Haze. Δεν επιδιώκει όμως ούτε τη συμπόνια των δικαστών ούτε τη συμπάθια του αναγνώστη. Γιατί ο Humbert θεωρεί τον εαυτό του ένα ρομαντικό τέρας. Γιατί ο Humbert είναι ένας βασανισμένος ποιητής. Ή μήπως προσπαθεί να μας ξεγελάσει όλους;    

Ο Humbert μας εξηγεί πώς ένα απωθημένο της παιδικής του ηλικίας του δημιούργησε την εμμονή με τη νεαρή σάρκα που τον καθιστά απελπισμένο λάτρη των νυμφιδίων. Αυτή η λατρεία όμως περιορίζεται σε μουσειακό επίπεδο παρόλο που το σώμα λαχταράει. Όταν όμως ο προοδευτικός Ευρωπαίος ακαδημαϊκός βρίσκεται στην υλιστική, επιφανειακή και πουριτανική Αμερική στη ζωή του εισβάλει η Lolita, η κόρη της ευκατάστατης νεαρής χείρας στης οποίας το σπίτι ο Humbert μπαίνει ως ένοικος ενός δωματίου. Δε λέω τι γίνεται παρακάτω γιατί πρώτον θα χαλάσω την έκπληξη, και δεύτερον δεν είναι τα γεγονότα το ζουμί της υπόθεσης. 

Το ζουμί της υπόθεσης είναι ότι το βιβλίο δεν είναι σε καμία περίπτωση ένα πορνογράφημα και ότι από εκεί και πέρα, ανάλογα με το πώς το διαβάζεις, μπορεί να είναι μια άκρως δραματική ρομαντική ιστορία ή παμπόνηρη προσπάθεια ενός ιδιοφυούς παιδόφιλου να κοροϊδέψει τους αναγνώστες των απομνημονευμάτων του παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως ένα βασανισμένο άντρα που έπεσε θύμα της αδυναμίας του και του ψεύτικου έρωτα της λατρεμένης και τόσο σκληρής Lolita. Ρίχνοντας μία γρήγορη ματιά σε διάφορες απόψεις που έχουν γραφτεί, η ταπεινή μου άποψη είναι ότι μόνο έχοντας και τις δύο αυτές διαστάσεις στο μυαλό σου μπορείς να απολαύσεις ουσιαστικά αυτήν την ιστορία. 

Και σε αυτήν την διπλή διάσταση του πράγματος πιστεύω ότι έγκειται και η συγγραφική μαεστρία του συγγραφέα. Ο Nabokov  εφευρίσκει έναν καλλιεργημένο και πνευματώδη πρωταγωνιστή και τον τοποθετεί στη θέση του αφηγητή της ιστορίας του. Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνει να κάνει τον αναγνώστη να συμπαθήσει το γοητευτικό τέρας και την ίδια ώρα να νιώσει αποστροφή για τη φύση και τις πράξεις του. Και όλο αυτό με ένα πολύ ευχάριστο γράψιμο πλούσιο σε έξυπνο μαύρο humor και παιχνίδι με τις λέξεις. Παρά την ρωσική καταγωγή του ο Nabokov έγραψε αυτό το βιβλίο στα αγγλικά και στα αγγλικά πρέπει να διαβαστεί. Δεν έχω εικόνα της μετάφρασης στα ελληνικά, αλλά είναι ευνόητο ότι χάνονται πολλές όμορφες λεπτομέρειες που ουσιαστικά χαρακτηρίζουν ένα βιβλίο κι ένα στυλ γραφής γενικότερα.

Το βιβλίο είναι εξαιρετικό και το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Η ταινία που έκανε ο Kubrick, την οποία είδα αφού διάβασα το βιβλίο,  είναι ευχάριστη αλλά νομίζω ότι στερείται πολλών στοιχείων από αυτά που κατά τη γνώμη μου κάνουν την ιστορία ενδιαφέρουσα.  Από την άλλη η ιστορία είναι τόσο προκλητική, πόσο μάλλον για την εποχή της, που η μεταφορά της στον κινηματογράφο το 1962 δεν είναι και το πλέον εύκολο εγχείρημα.  

Αυτά προς το παρόν.